Yazar Selim Güler (Arş. Gör. Dr., HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı)
Editörler: Dilek Aslan (Prof. Dr., HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı)
Levent Akın (Prof. Dr., HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı)
Yayınlanma Tarihi: 22.08.2019
Gözden Geçirilme Tarihi: 22.08.2019
Yeterli hijyen, temiz su ve sanitasyon sağlandığında, hala aşılanmaya gerek var mıdır?
EVET. Hijyen, sanitasyon, temiz su ve yeterli ve dengeli beslenme bulaşıcı hastalıkları önlemek için her zaman yeterli değildir; aşılar bu sebeple gereklidir. Aşı ile korunulabilen hastalıklardan bazıları su ile bulaşabilir. Ancak tamamı hava yolu, dışkı ile temas ya da kişilerin birbirleri ile temasları ile bulaşabilmektedir. Ayrıca istenen seviyede aşılanma düzeyi ya da “toplumsal bağışıklık” (herd immünite) sağlanamaz ise, aşılanma ile önlenen hastalıklar yeniden ortaya çıkabilir. İyi hijyen uygulamaları, sanitasyon ve temiz su bulaşıcı hastalıklardan korunma adına yardımcı olsa da, bir çok bulaşıcı hastalık ne kadar temiz olunursa olunsun yine de toplumda yayılabilir. Eğer kişiler aşılanmazsa, boğmaca, polio ve kızamık gibi sık görülmeyen hastalıklar, hızla yeniden ortaya çıkabilir.
Aşılar güvenli midir?
EVET, aşılar güvenlidir. Ülkemizdeki tüm ruhsatlı aşılar, birden fazla aşamada dikkatli bir şekilde test edildikten sonra onaylanır ve kullanıma geçtikten sonra da sıklıkla yeniden değerlendirilir. Bir aşının istenmeyen bir yan etki gösterdiği ile ilgili birçok kaynaktan toplanan tüm veriler bilim insanları tarafından değerlendirilmektedir. Aşı sonrası istenmeyen etkilerin büyük bir çoğunluğu ağrı ve hafif ateş gibi geçici etkilerdir. Ciddi bir yan etkinin izlendiği nadir olgular, ivedilikle araştırılmaktadır.
Aşı ile önlenebilen bir hastalığa bağlı kötü bir sonucun ortaya çıkması, aşı ile ortaya çıkmasına göre çok daha fazladır. Polio felç, kızamık ensefalit (beyin iltihabı) ve körlük, ve bazı aşı ile önlenebilen hastalık ölümle dahi sonuçlanabilir. Aşı ile nadiren de olsa ciddi istenmeyen etkiler ortaya çıkabilse de, aşılanmanın faydaları, risklerine göre çok fazladır ve aşılanma olmadan çok fazla sayıda hastalık ve ölüm görülecektir. Zaten ülkemizde aşıların istenmeyen etkileri hakkında bir bildirim sistemi vardır ve tüm aşılar (yutr dışındakiler dahil) uygulama sonrası da yaptıkları yan etkiler bakımından takip edilmektedir.
Hastalığı geçirmek mi, aşılanmak mı daha iyi bağışıklık sağlar?
Aşılar, hastalığın oluşturacağı bağışıklık sistemini benzer şekilde uyararak bağışıklık sağlar, ancak hastalık ve hastalığın oluşturacağı muhtemel kötü sonuçlar ortaya çıkmaz. Hastalık geçirildiği zaman ise, Hib’e bağlı bilişsel sorunlar, kızamıkçık’ğa bağlı doğum kusurları, hepatit B’e bağlı karaciğer kanseri ve geçirilen hastalığa bağlı ölümler görülebilir.
Bulunduğum toplumda veya ülkemde görmediğim bir hastalığa karşı aşılanmam gerekli mi?
Aşı ile önlenebilen hastalıklar bir çok ülkede aşılama hizmetleri nedeniyle az görülmekle beraber, hastalığa yol açan virus ve bakteriler dünyanın farklı bölgelerinde yer almaktadır. Bu etkenler, kolaylıkla sınırları aşabilir ve aşılanmamış kişilere bulaşabilir.
Aşılanmak için iki temel sebepten birisi kendimizi korumak iken diğeri çevremizdekileri korumaktır. Başarılı bağışıklama programları toplumun iyiliği için tüm bireylerin işbirliğine ihtiyaç duyar. Hastalığın yayılmasının önlenmesi için etrafımıza güvenmek yeterli değildir, bizler de elimizden geleni yaparak aşılanmalıyız.
Bir çocuğa aynı anda birden fazla aşı yapılabilir mi?
Çalışmalar, birden fazla aşının aynı anda yapılmasının çocuğun bağışıklık sisteminde herhangi bir zararlı etki yaratmadığını göstermiştir. Çocuklar her gün bağışıklık sistemlerini harekete geçiren yüzlerce yabancı etkenle karşı karşıya gelmektedir. Yemek yemek dahi vücuda yeni antijenler ekler, ağız ve burunda çok fazla sayıda bakteri yaşamaktadır. Bir çocuk soğuk algınlığında aşı ile verilenden çok daha fazla antijenle karşı karşıya kalır.
Ayrıca birden fazla aşının aynı anda yapılmasının bir avantajı da daha az doktora başvurmaktır. Çocuğa difteri, tetanoz, boğmaca aşısında olduğu gibi tek seferde aşı yapılması daha az enjeksiyon gerektirmekte ve çocuğu daha az rahatsız etmektedir.
Grip aşısı yaptırmalı mıyım?
Grip dünyada, her yıl 300 bin ile 500 bin arası kişinin ölümüne sebep olduğu tahmin edilen ciddi bir hastalıktır. Hamile kadınlar, küçük çocuklar, sağlığı kötü olan yaşlılar, astım ya da kalp hastalığı gibi süregen (kronik) hastalığı olanlarda grip ağır seyreder ve ölümler görülebilir. Hamile kadınları aşılamanın ayrıca doğacak bebekleri de koruduğunu unutmamak gerekir (Dünyada altı aydan küçük bebeklere uygulanacak bir grip aşısı bulunmamaktadır).
Altmış yıldan fazla bir süredir kullanılan mevsimsel grip aşısı sezon içerisinde en sık görülen üç farklı türe karşı bağışıklık sunar ve hastalığın “ciddi” geçirilmesi ve başkalarına bulaşı önlemek adına en etkili yöntemdir.
Aşı içinde hangi katkı maddeleri bulunur?
Thiomersal birden çok doz içeren bazı aşılara eklenen organik, içinde bakterilerin üremesini engelleyen civa bulunan bir koruyucudur. Vücuda zararlı olan civa metil molekülü ile bileşik yapan civa molekülleridir. Oysa ki aşılarda kullanılan tiyomersoldeki bileşik etil ile molekül yapmış olan civa molekülüdür ve vücuda zararı yoktur. Halen aşılarda kullanılan bu etken maddenin bir sağlık riski oluşturduğuna dair bir kanıt bulunmamaktadır.
Aşılar otizm yapar mı?
Aşılar ve otizm arasında kurulan ilişki 1998 yılında yayınlanan ancak sonrasında çalışma yöntemi itibariyle hileli ve hatalı olduğu ortaya koyularak yayınlandığı derginin geri çektiği bir makale üzerine konuşulmuştur. Bu yayın sonrası aşılanma düzeylerinde düşüş yaşanmış ve takip eden dönemde ciddi salgınlar görülmüştür. KKK aşısı ile otizm arasında ilişkiyi inceleyen çalışmalara milyonlar düzeyinde çocuk katılmış ve bu tür yan etkiyi ortaya koyan hiçbir kanıt saptanamamıştır.
Yararlanılan başlıca kaynaklar
Metin 2018 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından yayınlanan dokumandan yararlanılarak hazırlanmıştır.
Gizlilik Sözleşmesi
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi
Halk Sağlığı Anabilim Dalı
Aşı ve Bağışıklama
© 2019