SAĞLIKLA İLGİLİ YANLIŞ BİLGİLER BULAŞICIDIR, ÖNLENMELİDİR !

YANLIŞ BİLGİLER AŞI ÇALIŞMALARINI DA KESİNTİYE UĞRATMAKTADIR.

Yazar                                      Dilek Aslan (Prof. Dr., HÜTF Halk Sağlığı Anabilim Dalı)

Yayınlanma tarihi                   22.12.2020

Son güncellenme tarihi         27.03.2021

Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) sürecinde sıklıkla karşımıza çıkan ve sağlığı tehdit eden bir durum yanlış bilgilerin (misinformation) toplumda hızlı yayılmasıdır. Yanlış bilgiler (ya da kasıtlı üretilen yanlış bilgiler, disinformation) öteden beri bir sorundur, ancak COVID-19, bu sorunun daha görünür olmasına katkı sağlamıştır. Örneğin, dünya halen HIV/AIDS konusunda üretilen yanlış bilgilerin olumsuz sonuçları ile mücadele etmektedir.1

Yanlış bilgilerle yeterince mücadele edilememesi toplumda COVID-19 da dahil hastalıklardan korunmak amacıyla uygulanan aşılamanın önünde bir engel olabilmektedir.2

Dikkatli olunmadığında; yanlış bilgi yayılması bilim, siyaset, medya, sosyal medya alanlarında karşımıza çıkmaktadır.1,3

 Yanlış/kasıtlı yanlış bilgiler aşağıda yazılı durumlara neden olabilir:4

1. Birey zarar görebilir.
2. Topluluklar zarar görebilir.
3. Devletler zarar görebilir.
4. Zarar bölgesel ve/veya küresel olabilir.

Yanlış/kasıtlı yanlış bilgi yayılması halinde yukarıdaki durumların birisi ile karşılaşılabileceği gibi aynı anda birden fazlası da görülebilir. Günümüzde, COVID-19 ve diğer bütün konularda yanlış bilginin önlenmesi öncelikli bir durumdur. İzlenmesi ve hızlı yanıt üretilmesi gerekmektedir.5

Toplumda yanlış bilginin üretilmesinin ve yayılımının önlenmesi için aşağıda da yazılı olan bazı konularda başarı sağlanmalıdır:4

1. Şeffaflık, tutarlılık
2. Sağlık okuryazarlığının geliştirilmesi
3. İş birliği
4. Bilimsellik
5. Yanlış bilgi görüldüğü anda düzeltilmesi6

Yanlış/kasıtlı yanlış bilginin yanı sıra, infodemi (infodemic; aşırı bilgi) varlığında da birey ve toplum açısından bilgilerin doğru şekilde sentezlenmesi, doğru kullanılması konularında karışıklık olabilmektedir. İnfodeminin önlenmesi konusunda bazı ülkeler bir araya gelerek dünyaya bir çağrı yapmışlardır (Cross-Regional Statement on “Infodemic” in the Context of COVID-19).7 Bu çağrı çok sayıda ülke tarafından olumlu bulunmuş ve ülkeler çağrı metnine imza koymuşlardır. Bildiri sayesinde ulusal, bölgesel ve küresel düzeylerde, bilimsel, kanıta dayalı bilgi ve gerçeklerin sağlıklı bir bilgi ortamı yaratılması amaçlanmaktadır.

Yanlış bilgi ile mücadele her koşulda sürdürülmeli, önlemeye ilişkin proaktif yaklaşım ve politikalar geliştirilmelidir.

Yararlanılan başlıca kaynaklar

1. Mian A, Khan S. Coronavirus: the spread of misinformation. BMC Med. 2020 Mar 18;18(1):89.
2. Biasio LR, Bonaccorsi G, Lorini C, Pecorelli S. Assessing COVID-19 vaccine literacy: a preliminary online survey. Hum Vaccin Immunother. 2020 Oct 29:1-9.
3. Eysenbach G. How to Fight an Infodemic: The Four Pillars of Infodemic Management. J Med Internet Res. 2020;22(6):e21820. Published 2020 Jun 29. doi:10.2196/21820
4. https://ec.europa.eu/info/live-work-travel-eu/coronavirus-response/fighting-disinformation/tackling-coronavirus-disinformation_en
5. Monitoring disinformation https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/code-practice-disinformation
6. Join the fight against misinformation https://www.unicef.org/nepal/join-fight-against-misinformation
7. Cross-Regional Statement on “Infodemic” in the Context of COVID-19 https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/code-practice-disinformation